Lên Ba Tơ ghé làng thổ cẩm

Từ ngã ba Thạch Trụ, huyện Mộ Đức vòng qua những con đường đèo dốc trên 30km, chúng tôi đến chân đèo Lâm, xã Ba Thành, huyện Ba Tơ. Từ nơi đây theo con đường đất đỏ rẽ về hướng bắc chừng non cây số là đến làng Teng.

Đến đây, ghé bất kỳ ngôi nhà nào trong thời điểm nông nhàn cũng thấy các cô gái, các mí già miệng bỏm bẻm nhai trầu, tay nhẹ nhàng dệt những tấm thổ cẩm với những hoa văn, họa tiết sống động.

Mí già Phạm Thị Bế  truyền nghề dệt cho cháu

Theo lời kể của những người dân trong làng, từ xa xưa người H'Re đã biết gieo trồng ngoài nương rẫy. Đến mùa, con gái của làng mang gùi ra hái trái về kéo sợi, còn trai làng mang gùi ngược về phía núi lấy rễ, vỏ một số cây rừng về làm màu rồi ngâm sợi. Những sợi bông đã nhuộm màu, qua bàn tay người thợ dệt đã làm nên những tấm thổ cẩm vừa đẹp vừa bền.

Cầm tấm thổ cẩm như cà tu (cho phụ nữ), k’beng (cho đàn ông), tấm mu (khăn choàng đầu của phụ nữ), du khách không chỉ hấp dẫn với những hoa văn, họa tiết độc đáo phản ảnh đời sống văn hóa tinh thần phong phú của dân tộc H’Re mà còn có cảm giác mềm mại bởi thổ cẩm được dệt bằng sợi bông. 

Cũng chính nghề dệt thổ cẩm độc đáo này nên tiếng đồn bay xa. Những chàng trai dân tộc H’Re ở Sơn Hà, Minh Long hay các xã lân cận huyện Ba Tơ đều mong muốn được làm rể của làng. Và như đã thành lệ thường, trước khi con gái làng Teng đi lấy chồng thì bỏ nhiều công sức chọn từng sợi bông dài đem ngâm màu thật kỹ và bằng tất cả tình yêu cùng sự khéo léo để dệt tấm cà tu cho chính mình và tấm k’beng cho người mình thương để cùng nhau mặc trong ngày cưới, trong lễ cúng Giàng.

Dệt thổ cẩm ở làng Teng

Rồi tháng năm và chiến tranh, giống bông trồng để lấy sợi bị mai một rồi biến mất khỏi làng. Người làng Teng thở dài lo lắng vì sợ mất cái nghề của cha ông. Qua những người chở hàng trên xe máy mà nhiều người còn gọi là “chợ di động”, bà con nhờ mua sợi màu về dệt. Những tấm thổ cẩm dệt bằng những sợi chỉ màu đa sắc, đường nét trên tấm thổ cẩm có sắc hơn. Nhưng người mua về sử dụng qua vài lần giặt sợi chỉ phai màu nên thổ cẩm làng Teng có nguy cơ đi vào bế tắc.

Cách đây năm năm, huyện Ba Tơ đã đầu tư 60 triệu đồng để phục hồi nghề dệt thổ cẩm, tổ chức cho các cô gái dân tộc thiểu số học nghề. Ngay giữa làng xây dựng một nhà trưng bày giới thiệu sản phẩm, đồng thời tổ chức cho con gái trong làng học dệt mà thầy dạy là những mí già trong làng.

Nhiều chị em phụ nữ kể rằng: “Ngày đó vui lắm. Không chỉ con gái trong làng mà những người đi lấy chồng xa, những chị em làng lân cận cũng tìm về học dệt. Học được nghề rồi ao ước sẽ có ngày được các ngành chức năng của huyện và tỉnh tìm giống cây bông phù hợp  hướng dẫn bà con trồng để làm nguyên liệu dệt thổ cẩm"... Nhưng mãi cho đến bây giờ niềm mong muốn đó vẫn còn xa xôi.

Chờ đợi là một việc nhưng để làng tồn tại thì không thể bỏ nghề. Nhiều chị em trong làng lại mua sợi về dệt thổ cẩm và lại ngược đường lên các xã phía tây của huyện hoặc lên tận Kon Tum bán hay đổi nông sản rồi gùi về. 

Chị em phụ nữ làng Teng động viên nhau cố gắng giữ lấy nghề

Sắc màu thổ cẩm làng Teng

Hiện giờ mặc dù chất liệu dệt thổ cẩm là chỉ màu nhưng giá cũng chẳng rẻ gì. Muốn dệt một tấm, tiền mua nguyên liệu mất 250.000 đồng, đem về bỏ công sức 5-7 ngày mới dệt xong một tấm nhưng khi bán chỉ được 300.000 đồng/tấm.

Tính ra một ngày công thợ dệt (chưa kể công mang đi bán) chỉ từ 7.000-10.000 đồng/ngày, không đủ nuôi sống người thợ. Chính vì vậy nên hầu hết phụ nữ, con gái làng Teng đều biết dệt nhưng chẳng ai sống nổi với nghề, đành chọn thời điểm nông nhàn mới mua chỉ màu về dệt bán kiếm ít đồng.

Người già làm quà cho nhau bằng tấm thổ cẩm

Qua câu chuyện với những người dân nơi đây, du khách sẽ hiểu rõ: đồng bào dân tộc làng Teng dệt những tấm thổ cẩm để giữ lấy nghề xưa bán kiếm ít đồng chạy chợ. Nhiều người còn xếp những tấm thổ cẩm đẹp nhất để bán cho những du khách về thăm di tích cuộc khởi nghĩa Ba Tơ làm kỷ niệm cho chuyến đi của mình. (Nguồn: Tuổi Trẻ)