Mùa cá nấu ngót

Tầm tháng tư đến tháng bảy vào mùa, chợ đầy cá. Cá nấu ngót là món dễ nấu, nấu nhanh, tô canh múc ra có đủ màu sắc kích thích thị, khứu và cả vị giác!

Các loại cá nấu ngót thường là cá thu, cá phèn, cá đổng quéo, cá ngân, cá sơn thóc, cá bè, cá hồng, cá ngát, cá liệt, cá ông căn, cá diếc… Mỗi loại cá làm nên hương vị khác nhau cho món nấu, và dĩ nhiên là phải ngon.

Nếu ngày trước, nấu ngót đơn giản chỉ là nấu với thơm, cà chua mà có nhiều người kêu là giống như cá… luộc. Thì ngày nay món nấu ngót có cầu kỳ hơn chút xíu, tuỳ “gu” người chế biến. Tác dụng tương hỗ của thơm, cà chua với cá làm cho món canh có vị ngon ngọt rất riêng: thơm, cà chua khử cá mùi tanh của cá, làm cho thơm, cà bớt chua, tạo nên vị dịu ngọt, dễ ăn.

Nhanh chóng giản tiện, “dã chiến” nhất là cá mua về rửa sạch, để ráo (có người thích ướp cá với tí mắm cho đậm đà, có người thích giã thêm tí ớt, hành cho bán mùi tanh). Bắc nước lên bếp, chờ sôi, bỏ cá vào, sôi vài dạo cho chín cá xong bỏ thơm cà đã cắt miếng vào, nêm nếm vừa ăn, cho thêm ít hành ngò là xong! Món cá nấu ngót này bắt buộc phải ăn nóng nên các bà nội trợ thường chuẩn bị sẵn hết, đến khi gần ăn mới nấu. Với cách nấu này, tô canh múc ra nước trong, những miếng thơm, cà gần như còn nguyên vẹn, hương cũng như vị được bảo toàn tuyệt đối. Nước cá phải có vị ngọt thanh tao, làm tôn vị đặc trưng của cá. Cá thu phải mềm vừa có hơi dai, cá bè phải béo, cá sơn thóc phải dai thịt, cá phèn hay cá đổng phải đảm bảo vị thế trung dung giữa cá thu và cá bè, cá liệt thì lại có mùi riêng khác làm nên hương vị tô canh đúng kiểu nấu ngót.

Riêng với cá hồng thì vào mùa nắng thịt cá thường bị dai, con cá nấu xong hay bị “quớt” (dãnh cong), ăn không ngon, nhưng đến mùa mưa thì canh cá hồng nấu ngót lại ngon tuyệt vời, thịt con cá vừa mềm, vừa béo, lại thơm.

Có người nấu ngót hơi cầu kỳ một chút là cho tí dầu vào xoong, khử hành cho thơm, xong cho cà chua vào tao cho ra màu, mới đổ nước vào. Nước sôi, bỏ cá, thơm cho sôi vài dạo rồi nêm hành ngò. Với cách nấu này, yêu cầu tô canh múc ra phải có chút váng màu vàng trên mặt, nhưng nước vẫn trong và ngọt dịu. Tất nhiên, vì có chút dầu nên khó đạt độ thanh tao như cách nấu ở trên.

Lại có người cho cả thơm, cà vào tao với dầu xong mới nấu. Cho dù nấu cách nào, phải làm sao cho nước vẫn trong và đúng mùi của món nấu ngót.

Một đặc trưng nữa của nấu ngót là hành ngò nêm vào canh. Có người thích nêm hành ngò thông thường, lại có người thích nêm với ngò gai (ngò tàu). Hai vị rau ngò này tạo nên sự khác biệt hẳn cho món nấu, và có mùi thơm ngon khác nhau.

Nguyên liệu nấu ngót

Canh cá nấu ngót phải ăn kèm rau sống hay đặc biệt là dưa giá. Tô canh múc lên, miếng cá ẩn hiện bên dưới lớp thơm, cà chua và hành ngò phủ trên mặt. Chén mắm nguyên chất, giằm ớt xiêm thật cay mới ngon, nếu không ăn cay, cắt vài lát ớt sừng tô điểm; bên cạnh là dĩa rau sống hay dưa giá tăng kích thích vị giác, khứu giác! Gắp cá ra dĩa (đừng bỏ cá vào mắm, sẽ bị mặn, chỉ nên chan ít mắm lên cá). Vẽ miếng cá, và miếng cơm, gắp miếng rau sống hay dưa giá, ăn thêm miếng ớt xiêm, rồi húp một thìa canh. Đảm bảo ngon tuyệt vời!

Cá nấu ngót thể hiện cách ăn uống tao nhã, ung dung. Nhìn cách ăn của các cụ ngày xưa mới thấy hết ý nghĩa của sự khéo léo, tinh tế và tiết kiệm vô cùng, ăn theo kiểu để dành cho con cháu, không được hoang phí! Cá gắp ra đĩa, dù là cá thu hay cá liệt, các cụ cũng vẽ hết thịt con cá chỉ còn trơ bộ xương với cách ăn chậm rãi như tận hưởng từng chút cho đến tận cùng.

Ở miền Trung, có lẽ bún cá là khúc biến tấu của nấu ngót. Cá nấu nước lèo, thêm thơm, cà chua ăn với bún. Tất nhiên để cho tô bún cá ngon hơn, đậm đà hơn có người nấu với xương cá, có người nấu với xương heo. Chả cá không thể thiếu trong món bún cá này. Hay, vào mùa sứa, trên bề mặt tô bún có thêm ít sứa thật không gì ngon bằng!

Khúc biến tấu thứ hai của cá nấu ngót là nấu mẵn. Nấu mẵn hay nấu ngọt có lẽ là do cách gọi của vị nêm nếm và tuỳ theo loại cá. Cá để nấu mẵn là cá chấm, cá chù, cá bò, cá ngừ… Khi nấu cho tí màu vào để nước có màu trong sẫm, và tất nhiên là nêm nếm hơi “mẵn” một chút để tạo vị đậm đà hơn.