Ngôi nhà huyền thoại trên cao nguyên đá

Người Mèo không sống trong xã hội phong kiến tập quyền nên vua Mèo ở đây cũng không giống như vua ở các dân tộc khác. Chỉ có một người duy nhất từng được gọi là vua Mèo là Vương Chính Đức (1865-1947). Ông sinh ngày 12-8-1865 tại làng Tra Pò, xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn.

Dinh thự họ Vương

Khác với tưởng tượng về một vương quốc rộng lớn bên trong có nhiều rường cột chạm trổ tinh tế, nhà ngang dãy dọc và những trang trí nội cung nạm vàng dát bạc, dinh thự của họ Vương hay thường được gọi là dinh vua Mèo chỉ như một biệt thự nằm cheo leo trên một con dốc dài thoai thoải. Tuy có quy mô và vẻ bề ngoài không mấy hoành tráng, nhưng dinh vua Mèo là công trình kiến trúc thuộc loại đẹp hiếm hoi và độc đáo nhất vùng cao nguyên đá này.

Tương truyền vào đầu thế kỷ XX, Vương Chính Đức đã mời thầy địa lý Trung Quốc qua khảo sát long mạch khắp trong vùng để chọn được một ngọn đồi đắc địa nhất làm đại bản doanh. Cùng với tham vọng hùng cứ một phương, ông đã dùng 150 ngàn đồng bạc xòe để xây dựng dinh thự.

Vào thời Đông Dương, mỗi đồng bạc xòe giá trị bằng một triệu đồng bây giờ, tính ra dinh thự được đầu tư khoảng 150 tỉ đồng, chưa kể đến việc vua Mèo đã thuê những thợ người Hồi từ Vân Nam (Trung Quốc) sang xây cất. Nghe nói sau khi xây xong dinh, đám thợ lên đường về quê nhưng không ai đến được nhà vì đều chết dọc đường hoặc tha phương cầu thực ở đâu đó.

Dinh vua Mèo nằm trong huyện Sà Phìn, cách thị xã Hà Giang 140km, đi chừng 30km là đến cột cờ Lũng Cú. Dưới chân dinh là chợ Sà Phìn, thường chỉ họp một phiên cuối tuần. Nơi đây còn là bộ mặt của huyện với hàng trăm lượt du khách mỗi ngày. Hàng hóa Trung Quốc ồ ạt chạy qua biên giới khá nhiều nên gần đây, chợ được sửa chữa lại khá khang trang.

Leo lên những phiến đá trắng vuông vức to lớn lát đường, chúng tôi vào dinh. Hai bên dốc dẫn vào dinh là những hàng cây sa mộc đã cả trăm năm tuổi vươn mình thẳng tắp xuyên trong nắng thu như chứng nhân cho mức độ uy vũ một thời của dòng họ Vương.

Bên trong gian chính dinh thự họ Vương

Muốn vào tới bên trong dinh, phải qua hai lớp tường thành xây bằng đá. Thành ngoài là một bức tường dày khoảng 40cm, cao 2m, vòng thành trong còn dày và kiên cố hơn. Cả hai vòng thành đều có lỗ châu mai bảo vệ, giữa hai vòng thành là khoảng xanh rộng chừng 50m trồng trúc vàng và hoa đào, mùa xuân đến đây có thể thấy cảnh vật đẹp như tranh, không gì sánh bằng.

Dinh là một tổng thể được kết hợp hài hòa bởi ba ngôi nhà: nhà chính quay mặt ra cổng thành, hai nhà phụ nằm đối nhau và vuông góc với dãy nhà chính. Trong nội dinh, từ nhà đến cột kèo sàn vách mái đều làm bằng gỗ quý. Ngôi nhà chính là nơi ở của vua, hiện vẫn còn bức hoành phi khắc bốn chữ Biên chinh khả phong.

Theo tài liệu về vua Mèo thì bức hoành phi này do vua Khải Định tặng năm 1913, có thể dịch nghĩa là “chính thức sắc phong cai trị cõi biên thùy”. Hai ngôi nhà kia dành cho ba bà vợ, con cái và những người phục vụ, lính bảo vệ. Trong khuôn viên dinh còn có cả kho lương thực, kho thuốc phiện, kho vũ khí và những vật dụng sinh hoạt. Đặc biệt là chiếc bể tắm sữa dê bằng đá của Vương Chính Đức và một chiếc lò sưởi được xây dựng theo kiểu châu Âu.

Khi già yếu, Vương Chính Đức đã giao lại quyền hành cho con trai là Vương Chí Sình. Năm 1945, Vương Chí Sình về Hà Nội yết kiến Chủ tịch Hồ Chí Minh và được Bác đổi tên thành Vương Chí Thành. Ông Vương Chí Thành trúng cử đại biểu Quốc hội khóa I (1946-1960) và tái cử khóa II (1960-1964), được Bác tặng cho một thanh đại phong đao khắc tám chữ vàng Tận trung báo quốc - Bất thụ nô lệ, được treo rất trang trọng trong gian nhà chính.

Ngày xưa, gia tộc họ Vương giàu có nức tiếng mà nguồn thu chủ yếu của họ chính là thuốc phiện. Rải rác trong dinh có những hoa văn họa tiết hay nhiều góc cột đều có chạm trổ hình hoa anh túc. Bản thân vua Vương Chính Đức cũng là con nghiện, suốt ngày nằm bên bàn đèn.

Khu lăng mộ của dòng họ Vương

Rời dinh, trên đường xuống dốc trở ra, du khách thường ghé qua bên phải cổng chính, nơi có khu lăng mộ của những người dòng họ Vương, trong đó uy nghi nhất là mộ Vương Chí Sình. Năm 1993, dinh vua Mèo được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Toàn bộ con cháu dòng họ Vương hiện vẫn sinh sống quây quần quanh khu nhà và đảm nhận việc trông nom, bảo dưỡng và làm hướng dẫn viên cho các đoàn khách tham quan. Dấu vết vàng son một thời nay đã phủ bụi thời gian.

Những bức ảnh gia đình họ Vương chụp với các vị lãnh đạo Nhà nước đều được treo trang trọng trong nhà. Thời gian trôi qua để lại những vết nứt trên mái ngói, gió reo vi vu như khúc nhạc từ những cành sa mộc cổ ngoài dinh như làm ngưng lại mọi truyền thuyết cùng những ồn ào của quá khứ.

Những bức ảnh gia đình họ Vương chụp với các vị lãnh đạo Nhà nước

Một góc dinh

Hàng cây sa mộc trăm tuổi

Phía trong sân dinh thự

Phòng của hai bà vợ Vương Chính Đức

Vật dụng bên trong dinh